Dạ-Lữ-Hành

Ít là mỗi tháng một lần, nhóm “Thư Giăn” gặp nhau cuối tuần tại nhà một nhóm viên để thư giăn. Dĩ nhiên không chỉ họp lại để ăn uống, đàn ca, nhưng c̣n để chia sẻ, tâm sự về nghề nghiệp, về tôn giáo xă hội, về những vui buồn lên xuống của cuộc sống. Những cặp vợ chồng này quen nhau lâu rồi, nên chi chuyện ǵ cũng nói và nói rất tự nhiên thoải mái, không cần úp úp mở mở. Điều đáng mừng là những chuyện bàn tới cốt ư để chia sẻ, nên không mang tính cách đàm tiếu, tranh luận hay phê b́nh. V́ gia đ́nh, vợ chồng, con cái là những ǵ gần gũi thiết thân nhất nên thường được đề cập tới nhiều lần.

Một chị kể rằng vợ chồng người bạn có ba đứa con lớn khôn, hai đứa đă tốt nghiệp đại hoc, đứa út đang học năm thứ ba. Người vợ này là con thứ năm của gia đ́nh chín người con. Di tản sang Mỹ năm 75. Thời gian sau, chín người con đều có bằng cấp cao, đứa th́ dược sĩ, đứa th́ kỹ sư. Tiền có, tài có, nhưng t́nh hơi lận đận rối rắm. Người con cả ly dị sau khi có ba đứa con, người thứ hai và ba theo gót chân anh cả; cô út lấy chồng, có một con rồi đường ai nấy đi. Người bạn này lo rằng nhữngchuyện đang xảy ra trong gia đ́nh cha mẹ cũng có thể là vấn đề của vợ chồng chị. Đứa con trai cả thuê nhà ở riêng và bạn gái hầu như thường xuyên ở đó. Mỗi lần định bàn với cháu về chuyện cưới hỏi là nó t́m cách lờ đi. Đứa thứ hai tuy rằng vẫn c̣n ở với cha mẹ, nhưng cứ cuối tuần là biến mất dạng. Ngôi nhà h́nh như không c̣n là mái ấm, nơi nó đă sinh ra và lớn lên.

Một thoáng yên lặng rồi tiếp nối nhiều chia sẻ lư thú sâu sắc. Sự chia sẻ phản ảnh cái gốc rễ sắc thái kinh nghiệm của mỗi người.

Anh T., xuất thân Văn Khoa Saigon, giáo sư văn chương đệ nhị cấp, từ tốn nói: Ối dà, chuyện vợ chồng đă xưa như trái đất và cũng là chuyện dài hơi. Quả thật t́nh yêu vợ chồng là trái táo xanh hấp dẫn mời gọi, khi hé răng cắn vào mới thực sự cảm nghiệm cái dư vị ngọt ngào nhưng không kém phần đắng cay chua chát. Thương nhau đó, giận nhau đó, xa th́ nhớ, gần th́ căi lộn. Nếu nhảy vào t́nh yêu chỉ v́ sự mời gọi hấp dẫn lăng mạn th́ sẽ thất vọng.Ca dao diễn tả cái nông nỗi này như sau:

 “Cá trong lờ đỏ lơ con mắt,
Cá ngoài lờ ngúc ngắc muốn vô,
Tung tăng như cá trong lờ,
Trong ra không được, ngoài ngờ là vui.”

Chị M., giáo sư một trường trung học lớn, qua 20 năm tư vấn cho nhiều trường hợp con cái bỏ nhà ra đi, học hành dang dở v́ gia đ́nh bất an, cha mẹ ly dị. Nhiều học sinh của chị đang học thật giỏi, thật ngoan trở thành bê bối, thụt lùi, hút sái nghiện ngập. Có những em rất vui đùa cở mở trở nên cau có, hỏi không thèm nói, gọi không them thưa. Nhiều nữ sinh trong trắng yêu đời mang thai ở tuổi 15, 16. Chị đă tổ chức những pḥng giữ trẻ ngay trong khuôn viên nhà trường để “những cô vợ trẻ” khi cắp sách tới trường th́ mẹ vô lớp học, con vô pḥng giữ trẻ. Từ những dữ kiện trong nghề, chị cho rằng nhiều con cá trong lờ đă thoát ra ngoài, và nhiều con cá ngoài lờ ngúc ngắc chẳng  muốn vô. Một nửa hôn nhân tại Mỹ sau năm mười năm th́ đường ai nấy đi. Một cách chi tiết hơn  bản điều trần “The State Of Our Unions, 2005” The Social Health Of Marriage in America, Rutgers, The State University of New Jersey, cho biết

-    Tỷ số các cặp thành hôn giảm sút. Năm 1960-70 gần 80%, năm 2004 chỉ c̣n 40%.

-    Tỷ số những cặp vợ chồng nói rằng ḿnh hạnh phúc giảm sút: Năm 1973-76 gần 70%, năm 1998-2002 các bà nói rằng ḿnh hạnh phúc chỉ có gần 60%.

-   Có thể v́ đó nhiều người Mỹ nói chung và người Việt Nam tại Hoa Kỳ nói riêng không tính chuyện hôn nhân, chỉ sống chung với nhau kiểu góp gạo nấu cơm chung cho tới khi “cơm không lành canh không ngọt” th́ bỏ nhau.

Một câu hỏi được đặt ra là “như thế nào gọi là ‘cơm không lành canh không ngọt’?”. 

Tiến sĩ Scott Stanley và Howard Markman trong The Prevention and Relationship Enhancement Program nói tới bốn cảnh “cơm không lành canh không ngọt” của hôn nhân:

-   Lửa thêm dầu (Escalation): chồng nói một lời thiếu xây dựng, vợ trả đũa với một lời nặng hơn, cứ thế bắn qua bắn lại mỗi lúc mỗi mạnh hơn.

-   Bán rẻ (Invalidation): Nói điều hay tỏ thái độ thiếu tế nhị, khinh thường, có khi nhục ma, xỉ vả người bạn đời. Nguyễn Du than “Giết nhau chẳng cái dao cầu, giết nhau bằng cái u sầu độc chưa”.

-   Thay trắng đổi đen (Negative interpretation): Hiểu hay nhận định tiêu cực, không lành mạnh về một câu nói, thái độ, việc làm mà người phối ngẫu thực sự không có chủ ư như thế.

-   Bỏ cuộc (Withdraw/Avoidance): Hỏi không thèm nói gọi không thèm thưa, lầm lầm lỳ lỳ, không đối chất, khinh khỉnh hay sừng sộ bỏ đi chỗ khác.

 Tiến sĩ John Gottman, trong The Seven Principles for Making The Marriage Work, đề cập tới bốn con ngựa chứng làm tổn thương tương quan hôn nhân:

-   Chỉ trích (Criticism): Tấn công nhân cách, tính t́nh của người vợ (chồng) thay v́ nói về một sự kiên nào đó làm phiền ḿnh.

-   Khinh bỉ (Contempt): Ở mức độ trầm trọng hơn chỉ trích; mục đích là miệt thị, chà đạp chính nhân phẩm của vợ (chồng).

-   Chống chế(defensiveness): Không nhận trách nhiệm, tự bào chữa hay đổ lỗi cho người khác.

-   Mặt đanh lại (stonewalling): Nội bất xuất, ngoại bất nhập; gọi không thèm nói, hỏi không thèm thưa, cắt đứt mọi tương quan.

Cặp vợ chồng nào cũng cưỡi một trong những con ngựa này khi nhiều khi ít. Nếu cưỡi thường xuyên quá, sẽ bị té. Ông Gottman quả quyết rằng ông có thể chẩn đoán trúng tới 80% cặp ly dị là những cặp ham cưỡi ngựa.

Nhà văn Lê Thiên, trong bài Tiểu Tiết Lo Toan đăng trên một số nguyệt san Hiệp Nhất, Mạch Sống, đề cập tới bốn chữ “C” gây căng thẳng, chán chường, chôn vùi, chết chóc hạnh phúc hôn nhân, đó là:Chỉ-trích, Chê-bai, Chống-đỡ, và Câm-lặng.

Tiến sĩ David Olson, trong Empowering Couples Program, đề cập 5 gia vị độc hại làm tê liệt t́nh nghĩa vợ chồng.

· Cuối cùng th́ một người chịu hết trách nhiệm về chuyện xảy ra.

· Tránh né bàn về một vấn đề v́ sợ xung khắc sẽ xảy ra trầm trọng hơn.

· Những dị biệt hầu như không bao giờ được giải quyết.

· Không thể đồng ư với nhau về cách tốt nhất để giải quyết bất đồng.

· Đấu khẩu trầm trọng với nhau về chuyện chả đáng ǵ.

Anh chị TD., đă có hai ba cháu nội, ngoại và cả hai người rất thích t́m hiểu về  tương quan giữa hôn nhân và con cái, hôn nhân và vợ chồng cũng như hôn nhân và xă hội. Anh chị cho rằng Mặc dầu phải nh́n nhận những đổ vỡ, những dị dạng của hôn nhân: bạo hành, ly dị, sống chung, nhiều thanh niên thiếu nữ vẫn dấn thân t́m cho ḿnh một người yêu xứng hợp, một người bạn đời yêu nhau dài lâu trong mái ấm gia đ́nh Những t́nh yêu như thế mang lại vô số những hoa trái cho cộng đồng, cho con cái, cho vợ chồng.

Hoa trái cho cộng đồng:

Sau những nghiên cứu công phu, nhiều nhà tâm lư xă hội đă nhận thấy rằng, những cộng đồng được hợp thành từ nhiều mái ấm gia đ́nh sẽ có được những đặc điểm sau đây:

1. Cộng đoàn có nhiều sinh khí bởi v́ sự có mặt của nhiều thanh thiếu niên cũng như trưởng thành khỏe mạnh yêu đời. Khi tinh thần phấn chấn, an b́nh, khi ăn uống điều độ, thân xác sẽ tươi mát khỏe mạnh.

2. Cộng đoàn có thêm nhân tài: Giới trẻ lớn lên thành đạt, không muốn thoát ly gia đ́nh mà họ cảm thấy luôn luôn được cảm thông, được chia sẻ. Họ cảm tấy gia đ́nh là một nơi mời gọi một mái ấm. Gia đ́nh có đó như luôn luôn mở rộng, đón mời. Ở lại với gia đ́nh là ở lại với cộng đoàn. Một cộng đoàn như thế sẽ thu hút nhiều nhân tài khác tới cư ngụ.

3. Cộng đoàn thêm an toàn: nhờ bởi rất ít những trường hợp căi lộn, bạo hành trong gia đ́nh, ít xảy ra. Những nỗi lo ngại chém giết đanh lộn cướp giật phá phách ngoài đường phố không c̣n. Đếm bước trong đêm lúc hai ba giờ sáng mà không cần ngó trước trông sau. Lỡ quên khóa cửa xe, cài then cửa ngơ cũng không lo bị nạn.

4. Cộng đoàn thêm nhân số: Đất lành chim về làm tổ. Nhà cửa sẽ có giá trị thêm, trường học được nâng cấp, khu xóm khang trang sạch sẽ gọn gàng. Người đi th́ ít, người đến nhiều hơn.

5. Giảm bớt những dịch vụ xă hội và an ninh: như cảnh sát, welfare, văn pḥng tư vấn, v.v. Khi những dịch vụ này được giảm bớt th́ tài nguyên sẽ được dùng để phát triển cộng đồng trong nhiều khía cạnh khác .

Xét trên phương diện tôn giáo, th́ một xứ đạo có nhiều gia đ́nh êm ấm sẽ có nhiều sinh hoạt các hội đoàn từ Nghĩa Binh Thánh Thể cho các thiếu niên, tới hội Các Bà Mẹ cho các bà, hội Liên Minh Thánh Tâm cho các ông. Nhà thờ sẽ đông đảo ngưỡi dự lễ, các buổi tĩnh tâm, chầu thánh thể được cha mẹ con cái dắt dùi nhau tới tham dự. Những lớp giáo lư, việt ngữ, tŕnh diễn nghệ thuật văn hóa được người người ghi danh học hỏi, t́nh nguyện ghi tên. Những người già yếu được nâng đỡ, kẻ tật nguyền được viếng thăm săn sóc, người túng thiếu được chia sẻ.

Nếu ai may mắn ghé thăm Trung Tâm Mục vụ của 14 cộng đoàn Công Giáo vùng Orange County, California trong dịp lễ măn khóa Việt ngữ sẽ cảm thấy ḷng ḿnh ấm áp hẳn, tâm trí rộn ràng vui với năm sáu trăm em và cả ngàn phụ huynh mừng lễ măn khóa. Trường Việt ngữ mùa hè được tổ chức với sự t́nh nguyện của tiến sĩ Kim-Oanh và cả trăm thiện nguyện viên.  Hàng trăm cặp thanh niên thiếu nữ học hỏi, nhiệt t́nh hội thảo trong các khóa dự bị hôn nhân.

Hội Phật Giáo của các chùa sẽ có Ban Hộ Tŕ Tam Bảo nồng nhiệt hăng say, lôi kéo nhiều thiện nam tín nữ gia nhập Gia Đ́nh Phật tử, từ đó sẽ có nhiều tín hữu quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tăng.  Các việc thiện, các công tác xă hội được nhiều người tự nguyện góp công góp của. Nếu ai ghé thăm chùa Bảo Quang, Thượng Tọa Thích Quảng Thanh sẽ làm cho người ấy phấn khởi về những hoạt động từ thiện, điển h́nh là bữa cơm t́nh thương mà chùa và các tín hữu thực hiện trong 14 năm qua.

Những sinh khí, những hoạt động như vậy là do các phần tử ngoan đạo, những phần tử ngoan đạo đến từ những gia đ́nh an vui đầm ấm.

Vậy thế nào là một “mái ấm gia đ́nh”?

Chẳng dễ ǵ có một định nghĩa cho “mái ấm gia đ́nh”. Khi tham khảo ư kiến của 21,501 cặp vợ chồng, tiến sĩ David Olson đă được họ trả lời như sau: Vợ chồng chúng tôi

· Rất hài ḷng về cách chúng tôi nói với nhau.

· Hiểu cảm nghĩ của nhau.

· Dễ dàng bộc lộ cảm nghĩ mỗi người.

· Cả hai vợ chồng đều là người biết nghe.

· Kính trọng lẫn nhau.

Cũng như không định nghĩa được t́nh yêu, chỉ cảm và sống được những hoa trái của t́nh yêu. Không định nghĩa được mái ấm gia đ́nh, nhưng có thể mô tả những điều tốt, điều hay, mà một mái ấm gia đ́nh mang lại cho những phần tử sống nơi gia đ́nh trong ấm ngoài êm.

Qua những điều nghiên công phu nhiều năm tháng, những điểm dưới đây được rất nhiều bản tường tŕnh trong lănh vực tâm lư và xă hội đề cập tới (nguồn tài liệu: http://www.acf.hhs.gov/healthymarriage/benefits/index.html)

Hoa trái cho con cái:

So với những thanh thiếu niên sống trong một gia đ́nh thường xuyên có vấn đề, thường xuyên có những cuộc căi vă, bạo hành, th́ đa số những thanh thiếu niên được nuôi dưỡng trong một mái ấm gia đ́nh có được những lợi  điểm tiêu biểu sau đây:

· Sẽ cắp sách lên đại học thay v́ bỏ dở việc học ngay từ trung học.

· Học hành tới nơi tới chốn. Đỗ đạt thành tài.

· Thảo hiếu, gần gũi, cởi mở với cha mẹ.

· Thân xác khỏe mạnh, tâm trí an vui, thanh thản.

· Có niềm tin tôn giáo.

· Không lêu lổng chơi bời, trác táng.

· Không dễ trở thành nạn nhân của nhừng lạm dụng t́nh dục.

· Không dễ bị mang thai hay làm người mang thai cách chẳng đặïng đừng.

· Không bị rơi vào t́nh trạng nghèo đói thiếu thốn khốn cùng.

· Sau này khi lập gia đ́nh có thể tránh được t́nh trạng ly dị, ly thân.

Hoa trái cho vợ chồng:

So với những cặp vợ chồng thường xuyên “cơm không lành canh không ngọt” hay so với những trường hợp ly dị, th́ vợ chồng êm ấm hưởng được những lợi điểm tiêu biểu sau đây:

· Vui khỏe trẻ đẹp hơn.

· Sung túc khá giả hơn.

· T́nh mẫu tử, phụ tử thân mật, gần gũi, cởi mở hơn.

· Công việc làm ăn phát đạt, vững chăi, nhiều thành quả hơn.

· T́nh chăn gối nồng thắm, vui thỏa hơn.

· Nhiều bạn bè thiết nghĩa hơn.

· Không dễ sa vào nạn cờ bạc, rượu che, hút sái, tự sát

· Không dễ gây cảnh bạo hành trong gia đ́nh.

· Không dễ làm những chuyện phạm pháp.

· Không dễ bị rơi vào cảnh nghèo túng, khốn cực.

Một điểm không thể bỏ qua đó là hai người trở thành “lớn lên”, khôn ngoan hơn, tốt hơn, tế nhị hơn. Nhiều bà mẹ khen con trai ḿnh từ khi nó lấy vợ nó biết nghĩ tới người khác, tỏ ra biết ơn cha mẹ hơn. Mỗi lần đi xa về biết mua quà cho mẹ, gọi điện thoại hỏi thăm mẹ. Nhiều bà mẹ thấy con gái ḿnh đảm đang hơn, thương và gần gũi mẹ hơn. Ông bố th́ ngạc nhiên rằng con ḿnh có vẻ chững chạc hơn, đàn ông hơn, có trách nhiệm hơn. Ông bà nội hết lời khen đứa cháu dâu khéo léo làm cho cháu nội của ḿnh từ ngày lấy vợ chịu khó tham gia ca đoàn, đi lễ, chịu lễ mỗi Chúa Nhật.

T́nh nghĩa vợ chồng không hệ tài yêu nhau trái ấu cũng tṛn kiểu “Đêm nằm th́ gáy o o, chồng yêu chồng bảo gáy cho vui nhà,” nhưng do cả hai cùng nh́n thấy cái tốt cái xấu của nhau và giúp nhau phát huy cái tốt và giảm thiểu cái xấu.

Để tạo một mái ấm gia đ́nh:

Mark O’Connell, một tâm lư gia và là giáo sư Đại Học Havard, trong cuốn  The Marriage Benefit: The surprising rewards of staying together  in midlife  mới xuất bản  hồi cuối tháng Bảy năm 2008, hé mở bức màn cho người đọc ngó vào thế giới chữa trị và tư vấn hôn nhân.  Qua những kinh nghiệm nghề nghiệp, ông O’Connell nhận định rằng cónhững kỹ năng giúp đời sống hôn nhân thêm phong phú, tương quan t́nh yêu thêm nồng thắm; những kỹ nănng này có thể học hỏi, luện tập và truyền thụ cho người khác. Nhận định này hợp với lập trường của nhiều tâm lư gia như tiến sĩ Scott Stanley, Howard Markman, Susan Heitler, David Olson, Rita De Maria, National Instittute of Relationship Enhncement, SmartMarriage Conference và, hầu hết các chương tŕnh giáo dục hôn nhân do chính phủ tài trợ.

Phần lớn chúng ta học đọc qua sự giúp đỡ của thầy giáo, học chế biến hóa chất trong pḥng thí nghiệm, tập đánh quần vợt, tập chơi đàn, tập lái xe… Với tương quan t́nh yêu chúng ta tưởng ḿnh biết mọi chuyện, cả cần t́m hiểu học tập. Thực tế, chúng ta không học hỏi về vai tṛ làm vợ, làm chồng, làm cha mẹ một cách có phương pháp với những nhà chuyên môn. Chúng ta học lóm chỗ này một tí chỗ kia một tí từ những người có ḷng tốt, nhưng thiếu chuyên môn, hay tệ hại hơn, qua một người hoàn toàn sai lầm. Đối với các bạn trẻ, họ không muốn lănh hội từ cha mẹ, qua những người thực sự quan tâm tới những ǵ tốt lành cho chúng, nhưng lại muốn bắt chước bạn bè, internet, phim ảnh.

Kỹ năng hàng đầu trong tương quan hôn nhân là hội thoại (communication). Hội thoại luôn luôn gồm người nói và người nghe. Nói để người  nghe có thể hiểu tâm và ư của ḿnh không phải dễ. Những chuyện hiểu lầm xảy ra như cơm bữa v́  một đàng muốn “nói một hiểu mười”, “nói ít hiểu nhiều”, “nói gió để cạnh ḷng mây”, đàng khác “nghe tài này ra tai khác”, nghe để t́m cách bắt bẻ đối đáp. Thông thường con người chỉ nghe ½ những ǵ người khác nói, chỉ hiểu ½ những ǵ ḿnh nghe, chỉ đồng ư ½ điều ḿnh hiểu và, nhớ ½ những ǵ ḿnh đồng ư.

Kỹ năng giải quyết xung khắc (solving conflicts) không kém phần quan trọng. Hiển nhiên là đời sống chung nào cũng có những xung khắc. Vấn đề không tại xung khắc, nhưng không biết cách giải quyết xung khắc.

Nhiều chương tŕnh đă được h́nh thành, nhiều chuyên viên đă được đào tạo, nhiều khóa hội thảo đă được tổ chức. Chương Tŕnh Hôn Nhân và Mái Ấm Gia Đ́nh của Ủy Ban Cứu Người Vượt Biển với sự tài trợ của Office Of Refugee and Resetlement và Office of Family Asssistance, với sự hợp tác của nhiều tổ chức tôn giáo và dân sự, trong năm năm qua đă phổ biến rộng răi qua truyền h́nh, truyền thanh, báo chí và internet, đă hợp tác với các tổ chức tôn giáo và dân sự tổ chức những buổi thuyết tŕnh tại hội trường, tại  Dạ Hội T́nh Yêu, Chiều Yêu Thương Hội Ngộ,

“Đoạn trường ai có qua cầu mới hay”. Ai đă qua cầu hôn nhân cũng hiểu rằng năm tháng sẽ thử thách “lời thề ước, lời nguyện chúc” trăm năm. Những chương tŕnh về hôn nhân gia đ́nh là một cố gắng để giảm tỷ số ly dị, giảm tỷ số sống chung khôn hôn thú, giảm tỷ số những đứa trẻ thiếu t́nh cha, nghĩa mẹ; nâng cao tỷ số lập gia đ́nh, tăng thêm t́nh nghĩa vợ chồng, sự an vui và niềm tin vào tương lai của con cái.

Một khi hôn nhân êm ấm, th́ gia đ́nh hạnh phúc, xă tắc an vui.
Đó là Hoa Trái của Yêu Thương.

[Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển: http://www.machsong.org.]