Hỏi: Nếu tự soạn lấy di chúc, sau khi soạn xong, có cần luật sư kiểm lại không?
Đáp: Chúng ta nên nhờ chuyên gia kiểm lại hoặc soạn di chúc v́ đây là một văn kiện rất quan trọng và luật lệ của những tiểu bang có vài sự khác biệt về luật di chúc. Nhất là nếu chủ gia tài muốn di chúc có thêm vài điều đặc biệt th́ nên có chuyên gia cố vấn. UBCNVB tại Houston, Texas, có dịch vụ làm di chúc giá rất phải chăng cho người cư ngụ ở Texas.
Hỏi: Khi kư tên vào di chúc, cần có mấy nhân chứng?
Đáp: Cần có 2 nhân chứng để xác nhận và một viên chức để thị thực chữ kư. Nhân chứng xác nhận là chủ gia tài đủ sáng suốt khi làm di chúc. Nhân chứng không thể là người thừa kế.
Hỏi: Nếu người thừa kế qua đời trước chủ gia tài th́ sao?
Đáp: Di chúc phải ghi rơ ràng thứ tự thừa kế trong trường hợp mỗi người thừa kế mất sớm. Ví dụ: Nếu người phối ngẫu qua đời trước người chủ gia tài, th́ phần di sản sẽ về người con trưởng; nếu người con trưởng qua đời th́ phần di sản sẽ chia đều cho các người con thứ, v.v.
Hỏi: Xin cho biết thêm chi tiết về điều khoản "qua đời gần cùng một thời điểm".
Đáp: Nếu một người thừa kế qua đời cùng lúc với chủ gia tài hoặc qua đời sau chủ gia tài 60 ngày trở lại, th́ điều khoản này cho phép ḿnh coi như là người thừa kế qua đời trước chủ gia tài. Ví dụ: nếu người phối ngẫu qua đời sau người chủ gia tài 1 tháng, người quản lư di sản có thể ngưng xúc tiến việc chia gia tài cho người thừa kế xấu số đó. Người quản lư di sản sẽ áp dụng thứ tự thừa kế trong di chúc. Dùng ví dụ hồi năy: di chúc ghi là nếu người phối ngẫu qua đời trước người chủ gia tài, th́ phần di sản sẽ về người con trưởng.
Hỏi: Xin tóm tắt những điều quan trọng cần phải nhớ khi làm di chúc.
Người làm di chúc phải ghi rơ tên quận và tiểu bang nơi ḿnh cư trú v́ chính quyền county sẽ theo dơi việc chia di sản cho đến khi hoàn tất, và luật di sản của tiểu bang sẽ áp dụng.
Người chủ gia tài cần chỉ định người quản lư di sản có đủ khả năng và một người quản lư di sản dự khuyết pḥng khi người kia bị đau ốm hoặc v́ lư do nào đó không thi hành trọng trách này được.
Người chủ gia tài nên ghi rơ ư muốn của ḿnh và danh tánh tất cả những người thừa kế. Ví dụ: để lại nhà ở đường Main Street cho cô A, $50,000 cho cậu B, toàn bộ nữ trang cho cô C, v.v. Tối kỵ không làm di chúc chung và hai vợ chồng đồng kư tên.
Hỏi: Nếu chủ tài sản không thích một con dâu hoặc con rể nào đó, th́ ghi như thế nào trong di chúc?
Đáp: Vấn đề này khá phức tạp.
Trường hợp 1: Sau khi chủ tài sản là cụ Chín qua đời, người con trai là anh Tám được hưởng di sản theo di chúc ấn định. Chẳng may ba năm sau anh Tám qua đời. Lúc ấy luật di sản dựa trên quan hệ vợ chồng sẽ áp dụng cho quả phụ, con dâu của cụ Chín. Nếu con của anh chị Tám đă trưởng thành và anh Tám có di chúc, th́ di sản của anh được chia cho chị và các con theo ư của di chúc đó.
Trường hợp 2: Trong di chúc, cụ Chín để di sản cho con là anh Tám và thêm điều khoản "nếu anh Tám qua đời trước cụ Chín, th́ anh chị em của anh Tám sẽ được phần di sản đó sau khi cụ mất." Chẳng may anh Tám qua đời trước cụ Chín. Sau khi cụ Chín mất, phần di sản của anh Tám sẽ được chia cho anh chị em c̣n lại. Chị Tám không được ǵ cả bởi v́ di sản chưa bao giờ vào quyền sở hữu chung của anh chị Tám lúc anh Tám c̣n sống.
Hỏi: Nếu một cặp vợ chồng bất ḥa và di chúc của người chồng không đá động đến việc chia di sản cho người vợ th́ sao?
Đáp: Tôi xin dùng một ví dụ cho dễ hiểu. Vợ chồng anh chị Hai bất ḥa và anh Hai làm di chúc để tài sản cho con cái. Chị Hai được quyền khiếu nại với Ṭa Chứng Thực Di Chúc để được phần di sản đích đáng của ḿnh. Nhưng nếu anh chị Hai đă ly thân và có giấy thỏa thuận chia tài sản hợp pháp th́ ṭa sẽ chiếu theo giấy thoả thuận đó. Giả sử anh chị Hai có hai căn nhà và một số tiền để dành. Theo giấy thỏa thuận ly thân, chị Hai được một căn nhà và một nửa số vốn của gia đ́nh. Anh Hai được giữ phần tài sản của ḿnh gồm có căn nhà kia và một nửa số vốn. Vậy anh Hai có toàn quyền chia tài sản riêng của ḿnh cho con cái và người phối ngẫu mới v́ chị Hai không có quyền hạn ǵ trên phần tài sản của anh Hai.
Hỏi: Người được chỉ định làm quản lư di sản có quyền đổi ư và không nhận trách nhiệm này không?
Đáp: Dĩ nhiên là được. V́ thế chủ tài sản nên chỉ định thêm 1 hoặc 2 quản lư di sản dự khuyết trong di chúc cho chắc ăn.
Hỏi: Người quản lư di sản có trách nhiệm thật là quan trọng. Sau khi người chủ gia tài mất, nếu người quản lư di sản có việc riêng phải đi xa th́ sao?
Đáp: Trong khi thi hành di chúc để chia di sản, nếu người quản lư di sản cần ra khỏi tiểu bang trong 2, 3 tháng liên tiếp th́ phải xin phép Ṭa Chứng Thực Di Chúc trước khi đi.
Bây giờ chúng tôi nói đến một số điều khoản khác nên có trong di chúc. Chủ tài sản nên ghi rơ là cho phép người quản lư di sản trích một phần di sản ra để thanh toán phí tổn ma chay. Chủ tài sản có thể ghi ư định của ḿnh về lễ nghi chôn cất như: chôn ở nghĩa trang nào, muốn hoả táng hay không, muốn thân nhân lưu trữ tro ở đâu, v.v. Ngoài ra, chủ tài sản cần ghi trong di chúc là người quản lư di sản không cần phải nộp tiền thế chân. Nếu người này đáng tin cậỵ th́ không cần đ̣i họ phải nộp tiền thế chân. Có vấn đề tiền thế chân v́ pháp luật muốn bảo vệ cho gia đ́nh người quá cố bằng cách đ̣i hỏi người quản lư phải nộp thế chân, lỡ người này làm tiêu tán di sản v́ vô t́nh hay cố ư.
Hỏi: C̣n điều khoản ǵ khác đáng ghi nhớ không?
Đáp: Như chúng tôi đă đề cập tháng trước, chủ tài sản cần ghi là cho phép người quản lư di sản thuê chuyên gia như luật sư, chuyên gia khai thuế, chuyên gia kiểm tra t́nh trạng nhà cửa trước khi bán nhà, v.v. Khi thi hành di chúc sẽ cần đến một số chuyên gia bởi v́ có mấy ai mà thông thạo được đủ loại luật pháp đâu. Ngoài ra, nếu chủ tài sản có con vị thành niên, th́ cần phải chỉ định người giám hộ pḥng khi cha và mẹ của em bé đều qua đời trước khi em đủ 18 tuổi.
Hỏi: Nếu di chúc có chỗ không rơ rệt hoặc thiếu một số điều khoản thiết yếu th́ sao?
Đáp: Người quản lư sẽ gặp rắc rối khi thi hành hoặc nếu người thừa kế bất đồng ư kiến. Di chúc càng đầy đủ th́ sau này càng dễ thi hành. Di chúc thường thường được chia ra làm nhiều điều khoản. Nếu một vài điều khoản gặp trục trặc th́ ít ra những điều khoản c̣n lại may ra vẫn có thể thi hành được. Vậy khi làm di chúc, ta nên chia ra làm nhiều điều khoản cho chắc ăn. Tuy thế, nếu có sơ xuất thật đáng kể, có thể nhiều điều khoản khác bị ảnh hưởng và không thi hành di chúc được.
Hỏi: Khi chủ tài sản kư tên vào di chúc đă hoàn tất th́ ai có thể làm người chứng để thị thực chữ kư?
Đáp: Nên có ít nhất là 2 nhân chứng khi thị thực chữ kư. Người thừa kế không được làm người chứng, theo luật của một số tiểu bang. Chúng tôi đă tŕnh bày đại khái những điều thiết yếu trong việc làm di chúc. Tuy không đủ thời giờ để đi sâu hơn, tôi xin nhấn mạnh một lần nữa: di chúc là một văn kiện quan trọng vào bậc nhất cho mỗi gia đ́nh.
Nói tóm lại, chúng ta nên làm di chúc lúc c̣n minh mẫn và di chúc cần có những điều khoản hợp lư và rơ ràng. Di chúc, thừa kế, và phân chia tài sản cũng có phần phức tạp, UBCNVB tại Houston có luật sư Vơ Hoàng An Phong có thể tham khảo và làm di chúc với giá rất phải chăng. Mọi chi tiết xin liên lạc: 281-530-6888.
[Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển: http://www.machsong.org.]
