Một bên th́ đánh động vào sự thương cảm của đồng bào đối với đồng bào, trước những cảnh tượng đau ḷng của các người cùi, các trẻ mồ côi, các người phế tật. Bên kia th́ cho rằng vấn nạn xă hội là do chế độ thối nát và bất công gây ra, do đó muốn giải quyết tận gốc th́ nhất thiết phải giải trừ chế độ trước đă.
Thực ra hai lập luận không chỏi nhau, mà là hai mặt của một đồng tiền, cùng cần thiết như nhau và bổ trợ cho nhau.
Nếu chỉ giải quyết từng trường hợp cá lẻ th́ đó là làm theo cảm xúc, thiếu trọng điểm và căn cơ, trong khi tệ nạn xă hội ngày càng lan rộng và trầm trọng hơn; tài nguyên hiếm hoi của cộng đồng Việt ở hải ngoại sẽ bị phân tán theo những công việc manh mún.
Ngược lại nếu chỉ giải trừ chế độ th́ không có nghĩa là các vấn nạn xă hội sẽ tự động được giải quyết. Xă hội băng hoại v́ chế độ tồi bại đă phá huỷ kỷ cương của xă hội ấy. Thay đổi chế độ mà không xây dựng lại được kỷ cương ấy th́ t́nh trạng băng hoại sẽ trầm trọng hơn.
Muốn xây dựng lại kỷ cương cho một xă hội băng hoại, chúng ta cần tuân thủ hai nguyên tắc căn bản trong hoạt động xă hội và từ thiện.
Nguyên tắc thứ nhất là mọi vấn đề xă hội phải được vừa đối phó đằng ngọn vừa giải quyết đằng gốc. Nhà bác học Einstein từng nhận xét rằng một vấn đề chỉ có thể giải quyết ở tầm sâu hơn là tầm nơi sản sinh ra vấn đề. Chỉ đối phó với triệu chứng mà không chữa lành th́ chỉ là nuôi bệnh. Phát chẩn cho người nghèo khó mà không đi kèm với phát triển khả năng kinh tế cho họ có khi tai hại về lâu về dài; hoặc trợ giúp cho nạn nhân mà không đ̣i hỏi luật pháp bảo vệ và tôn trọng quyền và lợi ích của người dân th́ trở thành vô nghĩa. Muốn giải quyết vấn đề ở đằng gốc th́ hoạt động phải có quy mô, hiểu theo nghĩa cả chiều rộng lẫn chiều sâu.
Nguyên tắc thứ hai là mọi sự trợ giúp từ thiện đều phải có điều kiện, như phải nộp dự án với mục đích, mục tiêu, kế hoạch hành động, và ngân sách dự trù; phải báo cáo đều đặn và minh bạch về công việc và chi thu; phải thiết lập cơ chế cân bằng và kiểm soát để tránh lạm quyền; phải có kế hoạch tự lực cánh sinh trong thời hạn nhất định; phải có sự kiểm soát và đánh giá của nguồn cấp ngân khoản; phải chứng minh sự hữu hiệu qua những thành quả cụ thể và được tiên liệu; phải có kế hoạch đào tạo nhân sự về kỹ năng và khả năng quản trị và lănh đạo; v.v. Nghĩa là phải có quy củ. Không đặt điều kiện th́ những sự trợ giúp của chúng ta có nguy cơ góp phần làm băng hoại thêm xă hội v́ nó khuyến khích sự lạm dụng, sự thiếu minh bạch, sự tuỳ tiện, và sự độc tôn.
Tôn trọng hai nguyên tắc trên sẽ nâng cao tiêu chuẩn hoạt động và khuyến khích mọi tổ chức thăng tiến về quy củ và quy mô. Được vậy th́ công tác từ thiện sẽ bắt đầu gieo mầm cho xă hội dân sự. Khi xă hội dân sự phát triển th́ lúc ấy mới huy động được tổng lực của xă hội để giải quyết các vấn nạn xă hội. Chính xă hội dân sự ấy là kỷ cương cần thiết cho một xă hội dân chủ lành mạnh.
Được thế th́ những đóng góp của ân nhân sẽ được đầu tư cho một giải pháp lâu dài thay v́ bị tiêu pha vào muôn vàn công tác món. Ḷng nhân thôi thúc chúng ta lên đường, nhưng mỗi bước chúng ta đi phải được soi sáng bằng lư trí.
[Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển: http://www.machsong.org.]
Mạch Sống Online
