BS Anna Khanh Lê, MD
Chuyên Khoa Sản Phụ

Mãn kinh là thời kỳ chấm dứt kinh nguyệt của phụ nữ. Mãn kinh  đánh dấu sự kết thúc thời kỳ sanh sản của phụ nữ.

Trung bình phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh ở tuổi 51. Đây là quá trình tự nhiên của đời sống, vì thế không nên nó để ảnh hưởng đến sự thoải mái trong đời sống của chúng ta.

Vào thời kỳ mãn kinh, buồng trứng sản xuất ra ít chất hormone estrogen hơn. Sự giảm thấp của estrogen là nguyên nhân của nhiều sự thay đổi trong cơ thể phụ nữ. Điều này xảy ra từ từ theo thời gian và khác nhau trong cơ thể của mỗi người.

Cơn bừng nóng (hot flushes)
Triệu chứng thông thường nhất của mãn kinh là hot flushes.  Hot flushes là cảm giác như có một luồng nóng bất thình lình chạy trong cơ thể và mặt. Da có thể bị đỏ bừng, người toát mồ hôi.  Hot flushes có thể kéo dài từ một vài giây cho đến một vài phút.

Hot flushes có thể xảy ra bất cứ lúc nào, ban ngày hay ban đêm, có thể từ nhẹ đến nặng.  Hot flushes có thể xảy ra một vài lần trong tháng hoặc một vài lần trong ngày. Nhiều phụ nữ có hot flushed kéo dài đến vài tháng, nhiều khi một vài năm, và có nhiều phụ nữ lại không có triệu chứng gì cả.

Mất ngủ
Hot flushes có thể gây mất ngủ, làm cho phụ nữ tỉnh dậy khi đang ngủ. Sự mất ngủ sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ, tánh tình và sự sáng suốt để làm việc. Khi phụ nữ gần đến thời kỳ mãn kinh sẽ khó ngủ hơn.

Sự thay đổi của đường tiểu và âm đạo
Sự giảm estrogen trong thời kỳ mãn kinh làm cho da âm đạo mỏng và khô đi. Sự thay đổi này có thể gây đau, rát khi giao hợp.  Và cũng làm cho âm đạo dễ bị nhiễm trùng hơn. Sẽ có triệu chứng ngứa và rát.

Đường tiểu cũng sẽ thay đổi khi lớn tuổi. Niêu đạo là ống dẫn nước tiểu từ bọng đái sẽ bị khô, rát và ngứa. Nhiều phụ nữ sẽ đi tiểu nhiều hơn, và dễ bị nhiễm trùng hơn.

Xương và những sự thay đổi khác trong cơ thể
Sự biến hoá của xương là điều tự nhiên do ảnh hưởng của tuổi tác. Lúc mãn kinh, xương tiêu hao nhanh hơn. Loãng xương là kết quả của sự tiêu hao xương, làm xương có nhiều khả năng dễ gãy hơn. Xương trở nên giòn hơn.  Các phần xương chậu, khuỷ tay và xương sống bị ảnh hưởng nhiều nhất. Sự thay đổi này làm cho khớp xương đau nhức nhiều hơn.

Mất xương là phần thay đổi tự nhiên của tuổi tác. Lúc mãn kinh, sự mất xương tăng cao hơn.  Loãng xương là kết quả của sự mất xương, làm cho khả năng gãy xương tăng lên.

Chất estrogen sản xuất từ buồng trứng của phụ nữ trước thời gian mãn kinh bảo vệ cho cơ thể khỏi bị đau tim, stroke. Khi estrogen giảm xuống sau thời kỳ mãn kinh, phụ nữ mất đi sự bảo vệ này. Khả năng bị bệnh tim và stroke sẽ tăng cao.

Sự thay đổi về xúc cảm
Thời kỳ mãn kinh không tạo ra sự thay đổi tính tình và sự suy giảm tinh thần. Tuy vậy, sự thay đổi hormone có thể làm cho phụ nữ cảm thấy lo lắng, bồn chồn và mệt mỏi.

Thời kỳ mãn kinh sẽ khó khăn hơn đối với những phụ nữ đang có nhiều áp lực trong cuộc sống như: đối diện với sự xa nhà của con cái, sự yếu đuối của cha mẹ già, những áp lực trong đời sống gia đình, những khó khăn về vấn đề tài chánh hoặc trong công việc làm. Nếu bạn cảm thấy không thể giải quyết được nên tâm sự với người bạn thân, người cố vấn hoặc bác sĩ để giúp tìm ra cho mình một phương thức.

Sự giao hợp
Thới kỳ mãn kinh có thể ảnh hưởng đến vấn đề giao hợp vì âm đạo thường bị khô. Phụ nữ có thể dùng chất gel thoa vào âm đạo để được thoải mái hơn. Sự giao hợp thường xuyên sẽ giúp cho âm đạo giữ được sự co giãn.

Khám sức khoẻ
Khám sức khoẻ định kỳ là điều cần thiết.
Thử nghiệm PAP Test
Tại sao? 
Thử nghiệm tế bào cổ tử cung để theo dõi mầm mống ung thư.
Khi nào?
Mỗi năm một lần hoặc theo sự chỉ dẫn của bác sĩ.
Thử cholesteral
Tại sao?
Thử nghiệm lượng mỡ trong máu.
Khi nào?
Mỗi 5 năm bắt đầu từ khi 45 tuổi.
Mamography
Tại sao?
Chụp hình X-ray của vú để truy tầm ung thư vú.
Khi nào?
Mỗi 1-2 năm tới tuổi 50.  Mỗi năm sau khi 50 tuổi.
Ung Thư Ruột
Tại sao?
 Tìm xét máu trong phân, hoặc nội soi ruột.
Khi nào?
Tìm xét máu trong phân mỗi năm.  Nội soi hậu môn mỗi 5 năm.  Nội soi ruột già mỗi 10 năm.
Thử đường
Tại sao?
Thử nghiệm đường trong máu.
Khi nào?
Mỗi 3 năm.
Chích ngừa cúm
Tại sao?
Ngừa cúm
Khi nào?
Mỗi năm
Tetanus - Diptheria Booster
Tại sao?
Ngừa tetanus và bạch hầu
Khi nào?
Mỗi 10 năm.
Chụp hình xương
Tại sao?
Để đo trọng lượng của xương, truy tầm chứng loãng xương.
Khi nào?
Trên 65 tuổi hoặc nếu có khả năng mất xương sớm.

Phương pháp điều trị bằng hormone
Phương pháp điều trị bằng hormone có thể giúp cho những triệu chứng mãn kinh. Sự trị liệu này thay thế cho chất hormone sản xuất từ buồng trứng. Khi nào nên bắt đầu sự trị liệu này tuỳ vào tình trạng của mỗi người. Loại hormone trị liệu tuỳ theo tình trạng sức khoẻ của từng người; bác sĩ sẽ giải thích cặn kẽ cho quý vị.

Phương pháp trị liệu bằng hormone có thể dưới dạng uống thuốc, thuốc dán, chích hoặc là vòng xoắn. Kem estrogen dùng để thoa vào âm đạo chỉ giúp cho âm đạo đỡ bị khô nhưng không giúp được nhiều cho những triệu chứng của mãn kinh.

Phương pháp điều trị hormone estrogen có thể làm giảm những triệu chứng mãn kinh. Estrogen có thể giúp giảm triệu chứng hot flushes, chứng khô âm đạo, ngay cả những vấn đề về đường tiểu.  Estrogen cũng giúp làm giảm bớt chứng loãng xương, hoặc làm chậm lại quá trình tiêu hoá xương, và cũng có thể giúp cho giảm khả năng bị ung thư ruột già.

Tuy nhiên, cũng như tất cả những phương pháp trị liệu khác, tri liệu hormone cũng có những phản ứng phụ. Trước khi quyết định trị liệu, phụ nữ cần hiểu rõ những điểm lợi hại của hormone để đi đến quyết định nên dùng hay không.

Chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống rất quan trọng trong đời sống của chúng ta. Chế độ ăn uống phải được quân bình và đầy đủ các thành phần chất. Chúng ta nên chọn chế độ ăn uống ít mỡ, ít cholesterol, và đầy đủ chất calcium để giữõ cho xương được tốt. Khi phụ nữ sau 50 tuổi cần 1000mg calcium mỗi ngày nếu uống hormone hoặc 1500mg nếu không uống hormone. Thường thì người Việt chúng ta không thích uống sữa hoặc ăn cheese nên cần uống thêm thuốc calcium, loại có bán ở các tiệm thuốc tây.

Calcium không thể được cơ thể hấp thụ nếu không có vitamin D. Sữa đã có chất vitamin D sẽ rất tốt, nếu không phụ nữ nên đi ra ngoài nắng hoặc uống thêm vitamin D.

Tập thể thao
Tật thể thao rất tốt cho cơ thể mỗi người chúng ta, đặc biệt khi phư nữ già đi. Tập thể thao thường xuyên giúp cho cơ thể khoẻ mạnh hơn, cũng như sẽ giúp cho xương được tốt hơn. Các loại tập thể thao tốt như: đi bộ, bơi lội, tập aerobics...

Mãn kinh là quá trình tự nhiên trong đời sống của mỗi phụ nữ.  Vào thời đại ngày nay, phụ nữ sống lâu hơn. Sau khi mãn kinh, người phụ nữ sẽ còn 1/3 cuộc đời tiếp tục. Những sự thay đổi của cơ thể trong thời kỳ mãn kinh không làm giảm đi sự thoải mái trong cuộc sống. Phụ nữ nên:

- Tập thể dục đều đặn hơn
- Ăn uống lành mạnh đầy đủ chất calcium.
- Đi khám bác sĩ điều đặn.

Mạch Sống Số 48, tháng 6, 2006