Chữ tín là điều quan trọng ở đời. Đáng tiếc là trong chính giới Hoa Kỳ nhiều khi tinh thần thực dụng đã làm lu mờ đi chữ tín.

Tuy nhiên vẫn có những tấm gương sáng, mà có thể nhiều người trong chúng ta đã không biết đến.

Trong lá thư này DB Smith chỉ trích là dưới chính quyền Clinton, Hoa Kỳ quyết tâm đóng cửa các chương trình tị nạn dành cho người Việt để mở đường cho vấn đề bang giao và mậu dịch với Việt Nam, bất luận tình trạng vi phạm nhân quyền và đàn áp tôn giáo ngày càng trầm trọng.

Trước tiên là chương trình HO và chương trình U11 (dành cho cựu nhân viên chính phủ Hoa Kỳ) bị dứt điểm ghi danh năm 1994, các trại tị nạn bị đóng cửa và thuyền nhân bị hồi hương năm 1995-1996, chương trình tị nạn Ưu Tiên Một dành cho những người đang bị đàn áp và chương trình con lai bị ngưng năm 1997. Hoa Kỳ phủi tay với số phận của thuyền nhân Việt còn kẹt ở Phi Luật Tân.

Mặt khác Hoa Kỳ thiết lập bang giao với Việt Nam năm 1995 và ký bản thương ước năm 2000 một cách vô điều kiện.

Trong khi đó tình hình đàn áp nhân quyền, tôn giáo, và người Thượng ngày càng leo thang.

Qua lá thư ngỏ, DB Smith vạch ra một lộ trình mới, mệnh danh là Câu Trả Lời Cộng Hoà.

Trong lộ trình này DB Smith đề nghị mở lại chương trình HO và U11, phỏng vấn lại cho các con lai, tiếp tục cứu xét định cư các trường hợp đang bị đàn áp vì lý do chính trị hay tôn giáo theo chương trình Ưu Tiên Một, can thiệp cho các người Thượng bị đàn áp, giải quyết số phận của thuyền nhân Việt ở Phi Luật Tân, và móc nối viện trợ và mậu dịch với vấn đề nhân quyền và tự do tôn giáo ở Việt Nam. DB Smith còn đề nghị chính phủ Hoa Kỳ phải bổ dụng một người Mỹ gốc Việt vào vai trò quan trọng ở Bộ Ngoại Giao để trông nom việc thực hiện lộ trình này.

DB Smith cam kết rằng nếu ứng cử viên Bush đắc cử, thì chính DB Smith sẽ thúc đẩy cho lộ trình này đến cùng.

Và điều này DB Smith đã thực hiện.

Năm 2001 Thứ Trưởng Richard Armitage quyết định mở lại chương trình HO và U11. Năm 2002 Bộ Ngoại Giao đã can thiệp và định cư 900 người Thượng nạn nhân của cuộc đàn áp năm 2001 tại vùng Tây Nguyên. Hiện Bộ Ngoại Giao đang can thiệp cho vợ con họ được đoàn tụ ở Hoa Kỳ.

Đầu năm 2003 Bộ Ngoại Giao thiết lập chức vụ Phụ Tá Thứ Trưởng Đặc Trách Định Cư Tị Nạn với nhiệm vụ giải quyết các vấn đề tị nạn còn ứ đọng và tình trạng định cư tị nạn giảm sút sau vụ khủng bố 9/11. DB Smith tìm cách đưa một người Việt vào chức vụ này nhưng ngưòi ấy đã từ chối vào phút chót. Cuối cùng Bà Kelly Ryan, một người có thành tích hoạt động cho người tị nạn, đã nhận chức vụ này.

Chính bà Ryan đã thúc đẩy cho việc giải quyết số phận của hai ngàn thuyền nhân Việt ở Phi Luật Tân. Đầu năm nay bà Ryan đã đi Việt Nam để tiếp tục điều đình cho việc mở lại chương trình HO và U11 mà đến nay Việt Nam vẫn chưa chịu hợp tác. Tại Việt Nam bà cũng đã làm việc với Toà Tổng Lãnh Sự Hoa Kỳ để bắt đầu cứu xét cho các trường hợp thuộc diện Ưu Tiên Một. Bà cũng đã ghé qua Phi Luật Tân để làm việc với chính phủ này về số phận của hai ngàn thuyền nhân Việt.

Trong tháng 8 vừa qua Bộ Ngoại Giao đã can thiệp với Cao Uỷ Tị Nạn Liên Hiệp Quốc để giải cứu cho hàng trăm người Thượng lẩn trốn ở vùng biên giới Việt-Miên. Trong số đó 24 người đã lên đường định cư ở North Carolina.

Trong mấy tháng gần DB Smith đã làm việc trực tiếp với Toà Bạch Ốc và Văn Phòng Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế của Bộ Ngoại Giao để vận động cho việc đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia đáng quan tâm đặc biệt, tức CPC (Country of Particular Concern) vì những vi phạm ngày càng trầm trọng về tự do tôn giáo.

Và hôm nay, 15 tháng 9, 2004, Ngoại Trưởng Colin Powell chỉ định Việt Nam là quốc gia đáng quan tâm đặc biệt.

DB Smith là người đã giữ đúng lời hứa của mình và qua ông chính phủ Bush đã thực hiện tất cả những điều đưa ra trong lá thư ngỏ cách đây bốn năm, lật ngược hẳn lại chiều hướng của chính phủ Hoa Kỳ dưới nhiệm kỳ của Tổng Thống Clinton.