Quy Trình Làm Quyết Định -- Một Ứng Dụng Điển Hình
Ts. Nguyễn Đình Thắng
Bài trước nói về quy trình làm quyết định mà chúng ta cần tuân thủ để chọn đúng việc và làm việc đúng cách. Ví dụ minh hoạ dùng trong bài khá đơn giản (tai nạn xe ở một ngã tư) để không làm rối các điểm về nguyên tắc. Ở đây tôi trình bày một ứng dụng thực tế của quy trình này trong lãnh vực chống buôn người.
Bước 1: Xác định bản chất vấn đề
Tình trạng buôn người ở Việt Nam rõ ràng là một vấn nạn ngày càng trầm trọng nếu như không được giải quyết, chứ không phải là một sơ xẩy.
Bước 2: Truy tìm căn nguyên
Buôn người có hai lãnh vực: buôn lao động và buôn tình dục. Buôn lao động là một hoạt động có hệ thống, di chuyển hàng chục hay hàng trăm người qua biên giới cùng một lúc và một cách chính thức. Căn nguyên của buôn lao động là luật pháp lỏng lẻo, sự toa rập của một số giới chức chinh quyền cao cấp, và thiếu sự tham gia của xã hội dân sự.
Buôn tình dục thì lại khác. Đó thường là hoạt động lẻ tẻ của một số cá nhân hay nhóm nhỏ, và thường chỉ lén lút chuyển từng cá nhân một qua biên giới. Giới chức chính quyền can dự nếu có thì cũng chỉ là cấp nhỏ ở địa phương. Chính quyền Việt Nam chấp hành khá nghiêm chỉnh vấn đề chống buôn tình dục, truy tố và phạt nặng thủ phạm cũng như giúp đỡ cho nạn nhân. Tuy nhiên, vì thiếu yếu tố xã hội dân sự nên tình trạng buôn tình dục vẫn nhan nhản. Chính quyền Việt Nam phô trương nỗ lực chống buôn tình dục trong khi che đậy tệ nạn buôn lao động.
Lại cũng có một số trường hợp buôn tình dục qua đường lao động: các cô gái được tuyển đi lao động nhưng rồi bị bán vào các động mãi dâm.
Chúng tôi chọn buôn lao động làm trọng tâm và chủ trương nhắm thẳng vào ba căn nguyên của nó để giải trừ tận gốc vấn nạn này. Chúng tôi tránh phân tán năng lực khi phải đối phó với triệu chứng: thay vì giúp cho mọi hồ sơ, chúng tôi chọn một số hồ sơ mạnh, mà không ai có thể phủ nhận, làm mũi nhọn; số còn lại chúng tôi chuyển cho những tổ chức bạn để lo toan và giúp đỡ.
Việc giải quyết cả ba căn nguyên của nạn buôn lao động cũng sẽ đặt nền móng để chống buôn tình dục, qua yếu tố xã hội dân sự. Không những thế, chọn buôn lao động làm trọng tâm lật ngửa kế hoạch dùng việc chống buôn tình dục để che đậy buôn lao động.
Bước 3: Đi nhiều con đường
Đối với mỗi căn nguyên, chúng tôi vận dụng nhiều biện pháp cùng lúc. Chẳng hạn, để vận động thay đổi khung luật của Việt Nam, chúng tôi vừa huy động áp lực của Hoa Kỳ vừa vận động sự hợp tác của một số cơ quan Liên Hiệp Quốc. Và từng bước một chúng tôi tạo thêm áp lực chĩa vào Việt Nam từ những quốc gia tiếp nhận người lao động. Đồng thời chúng tôi cũng tác động vào dư luận ở trong nước và công luận quốc tế.
Điểm cần lưu ý ở đây là các biện pháp khác nhau được vận dụng cùng lúc thay vì chỉ chọn một và để dành những biện pháp còn lại làm “phòng hờ”.
Kế hoạch kể trên, với tính truy nguyên (giải quyết tận căn nguyên của vấn nạn) và tính tổng hợp (vận dụng nhiều biện pháp cùng lúc), chính là sách lược toàn diện của Liên Minh Bài Trừ Nô Lệ Mới, tức CAMSA. Chỉ trong một thời gian tương đối ngắn, sách lược này đã dẫn đến một số thành quả cụ thể, làm bàn đạp cho những bước kế tiếp nhằm giải trừ tận gốc nạn buôn người ở Việt Nam.
Trên đây là một ví dụ thực tế cửa việc ứng dụng quy trình làm quyết định nhằm chọn đúng việc và làm việc đúng cách. Khi theo đúng quy trình ấy, chúng ta sẽ tăng triển vọng đạt mục tiêu mong muốn.
