Ts. Thắng và cựu Đại Sứ Rees họp tại Trung Tâm Quốc Tế Về Quản Trị An Ninh của Đại Học HELP, Kuala Lumpur, Malaysia, 29/06/09 (ảnh CAMSA)

Theo Ông Faizasyah, cơ cấu này cần có thực quyền để theo dõi và điều tra những vi phạm nhân quyền cũng như có biện pháp chế tài khi xảy ra vi phạm. Lời tuyên bố này báo hiệu tư thế của Indonesia tại buổi họp sắp tới đây giữa các bộ trưởng của các quốc gia trong khối ASEAN, tổ chức tại Phuket, Thái Lan, ngày 16-23 tháng 7. Tại đây một ban soạn thảo gồm các giới chức chính quyền cao cấp sẽ trình bày bản thảo về những quy tắc hoạt động của cơ cấu nhân quyền, dự trù bắt đầu hoạt động vào cuối năm 2009.

Trong bức thư đề ngày 22 tháng 6 gởi ban soạn thảo, 176 tổ chức ngoài chính phủ kêu gọi ấn định thực quyền cho cơ cấu nhân quyền, gồm có quyền tham quan, nhận các báo cáo vi phạm nhân quyền, điều tra, và kiểm tra tình trạng nhân quyền. Bức thư cũng đề nghị mời các chuyên gia độc lập vào trong cơ cấu nhân quyền nhằm bảo đảm tính khách quan và uy tín cho cơ cấu.

Hiến Chương ASEAN, được ký ngày 20 tháng 11, 2007 tại Tân Gia Ba, ấn định việc thành lập cơ cấu nhân quyền để giúp phát triển và bảo vệ nhân quyền trong toàn khối. Một ban soạn thảo quy tắc hoạt động được thành lập sau đó, gồm các giới chức cao cấp của các quốc gia thành viên; riêng Thái Lan thì cử Giáo Sư Vitit Muntarbhorn làm đại diện, thay vì một giới chức chính quyền. Ban soạn thảo này phải hoàn tất văn bản về quy tắc nội trong tháng 7 này.

Theo phát ngôn viên Faizasyah, nếu buổi họp tới đây tại Phuket không đạt được sự đồng thuận về bản quy tắc thì có thể triển hạn việc soạn thảo thêm một thời gian.

“Sẽ không dễ để thuyết phục các đối tác ASEAN,” Ông nói. “Tôi biết rằng không phải quốc gia ASEAN nào cũng tiến bộ về nhân quyền. Chúng tôi hy vọng rằng điều này sẽ không ngăn cản việc đưa những yếu tố tiến bộ vào trong cơ chế nhân quyền cho toàn vùng.”

Trong chuyến công tác gần đây ở Thái Lan và Mã Lai, Ts. Nguyễn Đình Thắng và cựu Đại Sứ Grover Joseph Rees đại diện cho BPSOS và CAMSA để họp với Diễn Đàn Á Châu, một tập hợp của các tổ chức ngoài chính phủ, về vấn đề nhân quyền trong khối ASEAN. Khối liên kết này là tác giả của bức thư gởi cho ban soạn thảo quy tắc.

“Việc thành lập cơ cấu nhân quyền ASEAN là con dao hai lưỡi. Nó có thể thúc đẩy sự phát triển nhân quyền trong vùng. Nó cũng có thể trở thành tấm bình phong che chắn cho những quốc gia vi phạm nhân quyền,” Ts. Thắng, Giám Đốc Điều Hành của BPSOS, giải thích.

Theo Ông, hiện nay đồng minh của Indonesia trong việc thúc đẩy nhân quyền mới chỉ có Phi Luật Tân. Các tổ chức nhân quyền đang vận động thêm chính phủ Thái Lan. Đối nghịch lại là các quốc gia thiếu dân chủ như Miến Điện, Cambốt, Lào, và Việt Nam. Việt Nam sẽ là chủ tịch đầu tiên của cơ cấu nhân quyền. 

Tổ chức BPSOS (Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển) có thành tích hoạt động gần 30 năm ở Đông Nam Á qua các cuộc vớt người ngoài biển, qua chương trình Trợ Giúp Pháp Lý Cho Thuyền Nhân Việt Nam (LAVAS), và gần đây qua chương trình chống buôn người và bảo vệ tị nạn. Từ đầu năm 2008 CAMSA (Liên Minh Bài Trừ Nô Lệ Mới Ở Á Châu), mà BPSOS là thành viên sáng lập, đã hoạt động thường trực ở Mã Lai. Trong sáu tháng qua, BPSOS đã cử bốn phái đoàn đến Đông Nam Á để can thiệp cho các trường hợp người Việt xin tị nạn. Cả hai tổ chức BPSOS và CAMSA đứng tên trong văn thư của 176 tổ chức ngoài chính phủ.

Cựu Đại Sứ Rees trước khi về hưu đã từng là chánh án, giáo sư đại học luật, cố vấn trưởng của Sở Di Trú Liên Bang, tham mưu trưởng của tiểu ban nhân quyền của Hạ Viện Hoa Kỳ, Đại Sứ Đông Timor, và phụ tá thứ trưởng Bộ Ngoại Giao đặc trách các vấn đề xã hội và nhân đạo. Ông đã góp phần soạn ngôn ngữ cho các đạo luật Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế, Bảo Vệ Nạn Nhân Buôn Người, và Nhân Quyền Cho Việt Nam.  Ông hiện là Cố Vấn Cao Cấp về các Dự Án Quốc Tế của BPSOS.

Giáo Sư Muntarbhorn, thành viên độc nhất của ban soạn thảo không phải là giới chức chính quyền, trước đây đã từng lên tiếng bảo vệ cho thuyền nhân Việt Nam trước chính sách đẩy tàu ra biển và thanh lọc bất công của các quốc gia trong vùng.