QD: Chao ơi, ở tuổi nào người con gái cũng có những nét đẹp quyến rũ. Tục ngữ Việt Nam bảo: "Con gái mười bảy bẻ găy sừng trâu." Thế rồi nào là tuổi cài trâm, nào là tuổi trăng tṛn... Thôi, cô Lan Chi cho phép tôi thích tất cả nhé.

LC: Lan Chi th́ thích tuổi 13. Có lẽ v́ chịu ảnh hưởng bài thơ Tuổi 13 của Nguyên Sa thuở Lan Chi c̣n là sinh viên. Và hẳn anh cũng nhớ, sau đó bài thơ này được Ngô Thuỵ Miên phổ nhạc và rất nổi tiếng:

QD: Vâng, câu thơ dễ thương nên làm cô LC nhớ măi về tuổi 13. Con số 13 có làm cô e ngại điều ǵ không?

LC: Không, 13 là chưa đến 15. Tuổi trăng tṛn th́ rất đẹp, tuổi 13 th́ rất khó chịu cho cả cô gái và cha mẹ. Đa số con gái thành thị bắt đầu có kinh nguyệt vào năm 11 cho tới 13. Có kinh tức là buồng trứng bắt đầu hoạt động, cô bé đang dần trở thành người phụ nữ với chức năng cao quư mà Thượng đế chỉ trao gửi cho giới này, đó là duy tŕ ṇi giống. Sự trưởng thành thể xác kéo theo sự thay đổi tâm tính. Cô bé ngoan ngoăn của bố mẹ ngày nào đă bắt đầu có dấu hiệu phản kháng. Anh QD có thấy vậy không?

QD: Có chứ, cô LC. Vợ chồng chúng tôi đă trải qua kinh nghiệm này khi cháu gái đầu ḷng bước vào lứa tuổi 13, mà người Mỹ gọi là "teen age". Nghe đến "teen age" th́ cha mẹ nào cũng lấy làm... kinh hoàng! Ở lứa tuổi này, nếu các cháu không được hướng dẫn một cách khéo léo và kiên nhẫn, sẽ dễ lạc hướng, buông xuôi, ngông cuồng... rồi đi đến chỗ phá nát cả tương lai. Ngược lại, nếu những cô gái tuổi 13 được cha mẹ và người thân hướng dẫn đúng cách, sẽ trở thành một thiếu nữ, rồi một phụ nữ vẹn toàn, đem lại hạnh phúc cho chính ḿnh và những người chung quanh trong tương lai.

LC: Vâng, tại Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển trước đây cũng được chính phủ tài trợ cho chương tŕnh Teens Wait, nhằm mục đích hướng dẫn các cô gái tuổi teenager. Theo LC nhận xét th́ các cô bé thường ngoan ngoăn hơn con trai và siêng năng hơn trong việc phụ giúp cha mẹ. Tuy thế, tuổi 13 với thân thể phát triển làm cô bé cảm thấy ngỡ ngàng, rồi kỳ kinh đến khiến thời gian đầu cô rất khó chịu với đủ thứ. Về tính t́nh, v́ cảm thấy ḿnh lớn nên cô có tâm trạng hoài nghi người lớn bao gồm cha mẹ, thầy cô. Những ǵ trước kia cô cho là khuôn vàng thước ngọc th́ bây giờ cô có tâm trạng chống đối. Các cụ ḿnh gọi tuổi này là tuổi "chướng". Vậy anh QD nghĩ, các bậc cha mẹ nên có thái độ ra sao khi con gái chuớng ở tuổi 13?

QD: Thật ra, "cha mẹ sinh con, trời sinh tính," không phải bất cứ cô bé tuổi 13 nào cũng có những tính t́nh, hành động và phản ứng giống nhau. Nhưng đại để, giống như cô LC vừa tŕnh bày, sự phát triển thể xác kéo theo sự biến đổi tâm t́nh và suy nghĩ. Dựa vào nét chung đó, tôi thiết nghĩ bậc cha mẹ nên tỏ thái độ thông cảm, tôn trọng, kiên nhẫn, và nhất là yêu thương con cái đang trong lứa tuổi khó khăn này.

- Thông cảm, v́ các cô gái tuổi 13 có những lời nói, hành động có thể nói là khó ưa, khó chấp nhận. Cha mẹ, v́ biết con ḿnh đang trải qua một giai đoạn đổi mới và khó khăn trong đời sống, nên thông cảm để không quá khe khắt với con.

- Tôn trọng, nghe có vẻ khó chấp nhận đối với chúng ta, những người Á Đông với nếp sống gia đ́nh, trong đó con cái phải tuyệt đối phục tùng cha mẹ. Nhưng cha mẹ cần tôn trọng con cái, như một nhân vị; tôn trọng ư kiến của con cái, khi đó là những ư kiến đúng; tôn trọng th́ giờ, đời sống riêng của con cái với một giới hạn chấp nhận được.

- Kiên nhẫn, v́ khi đang ở giái đoạn này, cô bé tuổi 13 không dễ chấp nhận lời khuyên của cha mẹ trong một chốc một lát, mặc dù đó là những lời khuyên thật xác đáng. Nhiều khi bực ḿnh, tức giận, nhưng cha mẹ không nên nóng nảy, mà ngược lại, hăy tự chế, và t́m một dịp khác để nhắc lại lời khuyên dạy này, có thể với một cách nói khác hay một h́nh thức khác.

- Yêu thương, v́ hơn lúc nào hết, các cô bé tuổi 13 cần được yêu thương để vượt qua giai đoan khó khăn này một cách êm đẹp. Rất nhiều cô bé tuổi 13 cảm thấy rằng không một ai hiểu ḿnh, không một ai yêu thương ḿnh thật sự. Yêu thương được thể hiện qua nhiều cách: chấp nhận, chăm sóc, an ủi, tha thứ, v.v.

LC: Chà, nghe anh QD kể một lô nghĩa vụ của cha mẹ đối với cô gái 13 làm LC trộm nghĩ, dám có kẻ thấy vậy sẽ nhủ thầm "Thôi, thôi ở một ḿnh cho khoẻ. Coi bộ đẻ con... phiền phức quá!" Nhưng thực ra chúng ta phải nghĩ rằng có gia đ́nh rồi sinh con là lẽ tạo hoá. Vả lại một danh nhân Pháp, duờng như Albert Camus có nói: "Hạnh phúc chỉ có giá trị khi có sự hiện diện của đau khổ." V́ vậy có vất vả v́ con, giống như vất vả khi trồng cây th́ sẽ có kết quả là trái đẹp. Trở lại vấn đề, ở tuổi này, ngoài tính chướng, các em gái c̣n mang tâm trạng buồn, hay tủi thân. Buồn vô cớ theo kiểu:

À, tuổi này mơ mộng lắm nên xao lăng học hành để tập làm thi sĩ! Vậy theo anh QD, chúng ta phải làm ǵ khi thấy con gái bỗng ngồi bên cửa sổ ngắm mây bay, và chúng ta nên có thái độ ra sao nếu cô bé đưa khoe bài thơ t́nh tưởng tượng đầu đời?

QD: Thưa, chớ có ngạc nhiên đến độ nhảy dựng lên khi thấy "con nhăi" ngồi thẫn thờ bên khung cửa hay tự dưng biết... làm thơ, mà lại là thơ t́nh. Hăy khích lệ, khen ngợi, tuỳ trường hợp. Nhưng cuối cùng vẫn quay trở về vời lời khuyên bảo nhẹ nhàng, chẳng hạn: "Mẹ (hay bố) hănh diện v́ con giỏi quá! Con biết làm thơ. Hồi mẹ (hay bố) bằng tuổi con, chưa biết làm thơ đâu. Nhưng mẹ (hay bố) sẽ hănh diện hơn nữa, nếu con vừa giỏi làm thơ, vừa học giỏi trong lớp..." Rồi hỏi tiếp: "Tuần này con có được điểm A nào không nhỉ? Con dư sức lấy điểm A, nếu con muốn." Khi cô gái tuổi 13 bắt đầu mơ mộng, làm thơ, mà lại đem bài thơ ra chia sẻ với bố mẹ th́ bố mẹ nên mừng, v́ cô con gái ấy c̣n tin tưởng nơi bố mẹ. Điều quan trọng nhất là đừng bao giờ bố mẹ đem những giây phút mơ mộng, những bài thơ t́nh đầu đời của con gái ra chế giễu, đùa cợt. Cô bé sẽ bị tổn thương, đi đến chỗ hoặc là mặc cảm, hoặc là giận dữ, và rồi hết c̣n tin tưởng để mà chia sẻ tâm t́nh với cha mẹ nữa.

LC: Anh biết không, thuở 13 à không thuở lên chín, Lan Chi có làm một bài thơ hết sức bất hủ mà Lan Chi c̣n nhớ đến tận bây giờ.

Một mùa thu - Bán cái lu - Được đồng xu - Thích bỏ bu!

Đấy, chưa chi đă vu vạ cho LC yêu sớm!

QD: Giời ạ, bất hủ thật đấy. Kiểu này th́ tác giả của "Em không nghe mùa thu-Lá thu rơi xào xạc-con nai vàng ngơ ngác-Đạp trên lá vàng khô" sẽ phải bái LC làm sư phụ!

LC: Chớ sao, khuynh hướng hiện thực mà. Đùa tí cho vui, LC lại phải quẹo về đường xưa lối cũ thôi. Ngoài tính t́nh tự nhiên chuớng, hay căi, rồi mơ mộng, vài cô bé ở tuổi này c̣n có khuynh hướng "vá trời". Cô tưởng như ta đây là nam nhi và mang tâm trạng:

Vậy với các cô gái có lư tưởng cao này nhưng làm cha mẹ, chúng ta biết có cô sẽ đi đến cùng và có cô sẽ bỏ cuộc, th́ chúng ta làm cách nào để nhận biết con gái ḿnh thuộc loại nào để có lời khuyên cũng như cách hướng dẫn thích đáng?

QD: Khuynh hướng mong muốn hay nghĩ rằng ḿnh làm những việc lớn lao, kinh thiên động địa thường phát sinh nơi con trai, khi các em bước vào tuổi "mới lớn", nhưng có khi cũng phát sinh nơi phái nữ, như cô LC vừa đề cập đến. Truyện huyền thoại xưa cũng kể tích bà Nữ Oa "đội đá vá trời" đấy thôi!

Khi thấy con gái có khuynh hướng này, cha mẹ nên t́m hiểu khả năng và khuynh hướng của con. Có những phụ nữ có những năng khiếu đặc biệt, mà những năng khiếu đó tỏ lộ hay phát triển rất sớm, ngay ở lứa tuổi 13. Với những em đặc biệt này, cha mẹ nên t́m cách liên lạc với nhà trường hay với những chuyên viên giáo dục. Nhà trường hay những vị này sẽ t́m hiẻu về em học sinh này, rồi tuỳ trường hợp giới thiệu em vào những chương tŕnh giáo dục đặc biệt. Trong môi trường giáo dục mới này, em sẽ có cơ hội phát triển năng khiếu theo đúng chiều hướng. Em cũng tránh được cô đơn, v́ trong môi trường này, em có những người bạn hiểu em, em chia sẻ được với những người bạn này tư tưởng, suy nghĩ của em, mà ở một môi trường giáo dục b́nh thường, các bạn khác không hiểu em nghĩ ǵ, nói ǵ.

Trường hợp biết rơ là em chỉ có lư tưởng cao nhưng khả năng chỉ b́nh thường, cha mẹ cũng phải tùy hoàn cảnh, tùy tính nết của từng em mà hướng dẫn, khó có một cách thức chung. Nhiều khi cũng cần phải để em thất bại một đôi lần, chịu một chút đau đớn; sau đó cha mẹ t́m lời an ủi, rồi cho em biết là chu toàn những công việc hằng ngày một cách trọn vẹn, tốt đẹp cũng đă là phi thường rồi. Có thể cho em câu danh ngôn của Rosalie: "Tôi cố gắng làm những việc b́nh thường để trở nên phi thường."

LC: Vâng, hoàn thiện những điều b́nh thường th́ đă là phi thường rồi. Tóm lại, tuổi 13 vẫn c̣n là một cô bé nhưng "đ̣i làm người lớn" nên chúng ta phải cư xử đặc biệt một chút. Phải cảm thông, chia sẻ và cả chịu đựng những cái chướng bất ngờ. Khi vượt qua được cái tuổi ấy, cô gái sẽ trở thành một thiếu nữ 18 xinh đẹp, biết làm dáng. Những cái làm dáng cả cho tâm hồn lẫn thể xác sẽ làm các bậc cha mẹ vui thích. Tuổi mộng mơ của con gái sẽ khiến cặp vợ chồng nhớ lại thuở xưa của ḿnh… Cũng có thể ngày xưa ấy, Bố gặp mẹ năm mẹ 18 và bóng dáng ấy đă thu hồn bố để Bố Mẹ kết thành một cặp và kết quả của cuộc t́nh ấy là cô gái hôm nay...

QD: LC thật mơ mộng. Vâng, thưa quư vị tuổi 13 với những nét vừa đáng yêu vừa rắc rối. QD và LC vừa gửi đến quư vị chút tự sự nho nhỏ về con gái 13. Hy vọng sẽ được nghe thêm ư kiến từ quư vị và cả các cô gái 13 để chúng ta có thể cùng nhau xây tổ ấm cho con cái đủ hành trang và vào đời bay xa với tất cả t́nh thương yêu của ChaMẹ.

LC: Chương tŕnh Mái Ấm Gia Đ́nh với chủ đế Tuổi 13 xin thân ái chào tạm biệt. Hẹn gặp lại quư vị trong kỳ tới. Chúc quư vị hạnh phúc và tuổi 13 của con gái chúng ta sẽ vươn ḿnh lên 18 thật tươi xinh sau khi vượt qua những khó khăn của tuổi 13…

[Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển: http://www.machsong.org.]