TS Nguyễn Đình Thắng
Sang năm sẽ đánh dấu ba thập niên cộng đồng người Việt tị nạn ở Hoa Kỳ.
Ba mươi năm là thời gian dài cho một đời người nhưng rất ngắn ngủi đối với một cộng đồng. So với các cộng đồng bạn với hàng trăm năm ở đất nước này, chúng ta còn rất non trẻ. Và không phải ai trong chúng ta cũng đến Hoa Kỳ năm 1975.
Trước năm 1975 cộng đồng Việt ở Hoa Kỳ gồm khoảng 10 ngàn di dân, du học sinh, và giới chức lãnh sự. Trong ba mươi năm qua, các đợt tị nạn và di dân đã nâng số người Việt lên khoảng 1.5 triệu.
Ngay sau tháng Tư năm 1975, chỉ trong vài tháng Hoa Kỳ đón nhận 150 ngàn người Việt di tản, một hiện tượng chưa từng có trong lịch sử tị nạn và di dân của đất nước hiệp chủng này.
Trước sự ngỡ ngàng của quốc tế, năm 1978 hàng trăm ngàn người Việt đổ ra biển đi tìm tự do. Họ được mệnh danh là thuyền nhân. Tổng Thống Jimmy Carter ban hành lệnh nhận định cư 180 ngàn thuyền nhân và chỉ trong chớp mắt cộng đồng người Việt ở Hoa Kỳ tăng gấp đôi về dân số.
Sau một thời gian tương đối lắng đọng, số người vượt biển lại tăng vọt lên vào năm 1988. Quốc tế bàng hoàng vì ngỡ rằng vấn nạn thuyền nhân đang tàn cuộc. Các quốc gia trong vùng như Mã Lai, Nam Dương, Thái Lan, Phi Luật Tân đẩy thuyền nhân ra biển. Chính quyền Hồng Kông thiết lập “trại cấm” để giam giữ thuyền nhân. Các quốc gia khác noi theo và thuyền nhân trở thành tù nhân. Vài chục ngàn thuyền nhân được Hoa Kỳ định cư tị nạn. Trên một trăm ngàn thuyền nhân khác bị ép hồi hương trong máu và nước mắt. Năm 1996 các trại giam đóng cửa. Trang sử vượt biển của người Việt đi tìm tự do đã thực sự đóng lại. Một niềm an ủi cho chúng ta, năm 1998 Hoa Kỳ đón nhận 18 ngàn thuyền nhân sau khi họ đã hồi hương.
Trong thập niên 1990, 30 ngàn cựu tù cải tạo và cựu nhân viên sở Mỹ cùng với 120 ngàn thân nhân đến Hoa Kỳ tị nạn. Sau 15 năm đoạ đầy, họ đã được giải cứu trực tiếp từ Việt Nam. Bên cạnh đó là 27 ngàn con lai đã “hồi hương” về quê cha cùng với 50 ngàn thân nhân.
Vào cuối thập niên 1980, khi số người Việt tị nạn giảm dần đi thì thành phần di dân ngày càng tăng lên. Họ được thân nhân, những người trước kia là tị nạn và nay đời sống đã phần nào ổn đinh, đứng ra bảo lãnh đoàn tụ.
Dù còn non trẻ, cộng đồng chúng ta đã có những tấm gương thành công. Ngày càng nhiều người Việt, phần lớn là giới trẻ, tham gia vào hệ thống chính trị Hoa Kỳ. Chúng ta có nhiều chuyên gia giỏi trong các lãnh vực khoa học và ngành nghề khác nhau. Các đạo diễn, hoạ sĩ, và tác giả Việt, lớn lên ở Hoa Kỳ, bắt đầu tạo được chỗ đứng trong nền văn học và nghệ thuật bản xứ. Người tị nạn và di dân Việt đã thay đổi bộ mặt của nhiều khu phố, từ ọp ẹp, nghèo nàn trở nên tấp nập, phồn thịnh. Theo thống kê của Sở Kiểm Tra Dân Số, năm 1999 có 93,000 cửa tiệm và công ty kinh doanh của người Việt. Không ít những người trẻ Việt đang cầm súng hoặc đã hy sinh ở chiến trường A Phú Hãn và Iraq.
Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển sẽ đánh dấu 30 năm hình thành và phát triển của cộng đồng Việt cũng như 25 năm hoạt động của Uỷ Ban bằng các cuộc triển lãm và hội thảo; các phim và sách tài liệu; các buổi hội ngộ thuyền nhân, HO, và con lai; và các lễ hội ở nhiều thành phố trên toàn quốc. Qua đó chúng tôi sẽ ghi lại lịch sử của cộng đồng người Việt, nhận diện những nhu cầu trong cộng đồng, đề nghị phương án hoạt động cho các hội đoàn và tổ chức, và khởi sự một số dự án mới để giúp cộng đồng tiến lên.
Các sinh hoạt này, khởi đầu tháng Tư sang năm và kéo dài đến tháng 10 năm 2006, sẽ chào đón cộng đồng chúng ta bước vào một thập niên mới với nhiều thử thách nhưng cũng đầy hứa hẹn.
Chúng tôi mong mỏi sẽ nhận được sự hưởng ứng của đồng hương ở các nơi.
Mạch Sống Online
