Hoàng Lan Chi
Mẹ tôi là một nhà giáo nghiệp dư. Nghĩa là bà không có bằng sư phạm nhưng dậy tại nhà. Mẹ tôi lừng danh trong họ hàng là nghiêm, khó và rất gắt gao với con cái. Chả thế mà chị tôi… chưa bao giờ có bạn trai đến nhà. Riêng tôi, may mắn hơn một chút. Đó là nhờ có một tên bạn thuộc loại ngang tàng, không coi lời doạ dẫm của tôi ra kư lô nào sất, hiên ngang đến đại, bà không nói ǵ và từ đó các bạn trai khác mới dám vác xác đến nhà tôi. Dù sao lúc đó tôi cũng đă sinh viên năm thứ hai.
Mẹ tôi đẹp. H́nh thời trẻ với đôi mắt to, mũi cao rất đẹp. Chỉ có răng hơi hô tí xíu. Nhưng eo ơi g̣ má th́ cao kinh khủng. Các cụ xưa hay nói g̣ má cao là thích lấn quyền chồng! Mẹ tôi có lấn không, tôi không biết. Chỉ biết mẹ thông minh, học giỏi, thích đọc sách báo nên đương nhiên bà không nhắm mắt nghe bố tôi phán bậy bao giờ. Phán đúng th́ Ok, bà nghe. Nhưng phán ẩu th́ đừng ḥng. Khổ nỗi, bố tôi lại là giáo sư văn chương. Ông thích làm thơ. Mà mấy ông giáo sư văn, làm thơ th́ đa số… để tâm hồn treo ngược ở cành cây(!) nên tư tưởng không chính xác chút nào. V́ vậy hai ông bà như nước với lửa. Nhiều khi ông biết ḿnh nói sai nhưng giá mẹ tôi làm thinh th́ có lẽ mặt trận miền tây vẫn yên tĩnh(!) nhưng bà thích lư sự cho ra ngô khoai kia; nên ông sùng lên và hậu quả là chiến tranh vẫn không ngừng tiếp diễn trong ngôi nhà bé nhỏ của chúng tôi!
Ngày mới di cư vào Nam, bố tôi đi dạy học xa. Mẹ ở nhà nuôi con và đích thân kèm cặêp việc học. Mẹ dạy chúng tôi tất cả, từ Toán đến Văn. Bà thừa hưởng từ ông ngoại tôi nên cũng có máu văn chương. Do đó có thể kèm các con cả Toán lẫn Văn. Thuở đó bố mẹ tôi tương đối ít căi v́ chỉ gặp nhau một năm đôi ba lần. Nhưng khi bố tôi đổi về gần nhà th́ mức độ căi nhau gia tăng với khoảng cách từ truờng đến nhà. Lắm lúc, tôi thấy ngậm ngùi thương cả cha và mẹ. Hạnh phúc thật ít oi. Tôi nghĩ mẹ chắc cũng thèm đuợc âu yếm, dịu dàng…
Sau 75, đồng lương thầy giáo vốn ít ỏi càng ít ỏi hơn. Mẹ tôi, nguời phụ nữ nghiêm trang, đôi khi c̣n có vẻ lạnh lùng đă ra đường bán thuốc lá. Rồi cà phê. Mẹ bán cà phê có duyên. Số khách đông dần. Khách b́nh dân chiếm số đông v́ là quán cóc (quán lề đường và pha bằng vợt) nhưng họ rất kính trọng mẹ tôi. Một điều thưa bà giáo, hai điều thưa bà giáo. Có đứa đă tự đứng dậy đỡ ly cà phê:
- Bác giáo để con.
Buổi sáng bán cà phê, buổi chiều mẹ tôi dậy học. Trẻ con hàng xóm và chung quanh khu xóm đến khá đông. Đủ cấp lớp! Phải nói mẹ tôi thông minh. Ngày xưa bà đậu “certificat” nên Pháp Văn bà giỏi đă đành, nhưng toán cấp đệ nhị cấp? Bà học lại từ ba đứa con lớn và dạy lại ba đứa con sau. Do đó, sau 75, bà “chơi” luôn cả các môn Toán Lư Hoá cho trẻ con hàng xóm từ lớp 6 đến lớp 9. Tôi kính phục sự thông minh, chịu học của bà.
Quán cà phê của mẹ tôi đă giúp cho “kinh tế” gia đ́nh rất nhiều. Mẹ tôi vui lắm. Ra bán, có tiền nuôi cả nhà, lại có bao nguời nói chuyện.V́ thế suốt năm, bà chỉ “fermer boutique” một ngày là mùng một tết. Vả lại, khách cà phê cũng cứ đ̣i bác giáo bán sớm để họ có chỗ ngồi đấu láo. Dân Sài G̣n thích ngồi vỉa hè nhâm nhi cà phê và tán dóc.
Nhưng cuộc đời không như thế măi. Đang là bà giáo, phải ra lề đường bán cà phê nhưng mẹ tôi vui mà niềm vui ấy không kéo dài. V́ các con, bà phải sang Canada. Tất nhiên, ru rú trong nhà, bà buồn lắm. Lại không hạp với chồng nên cuộc đời -với bà- là những buồn tẻ và cô đơn…
Tôi tin nguời ta có số. Mẹ tôi xinh đẹp, học giỏi. Giá như ông tôi đừng gả chồng sớm, để mẹ tôi học th́ có thể mẹ tôi cũng sẽ là mộât trí thức - cỡ lớn chứ chẳng chơi. Biết mẹ tôi thông minh, ông đă cho bà đi học nhưng than ôi, mới xong cái bằêng tiểu học th́ bà đă phải lấy chồng.
Mẹ tôi thích đọc sách báo và đặc biệt thích tin tức chính trị! Từ xưa, dường như bà ít nữ tính. Không thích điệu (lại đẻ ra một con bé quá xá điệu là tôi!), không thích quần áo, nữ trang. Bà giỏi giang trong việc dạy dỗ các con học hành nhưng dở ẹt ở việc làm đẹp. Quanh năm suốt tháng chỉ áo trắng quần đen. Qua Canada cũng vậy. Chị tôi tranh đấu măi mới chịu mặc mầu khác.
Bố tôi cũng thích sách báo nhưng cụ không thích chính trị. Cụ thích văn chương. Cụ làm thơ rồi hỏi vợ có hay không. Mẹ tôi th́ vốn khắc khẩu với ông nên ít khen mà cứ chê thẳng thừng chữ nào dùng chưa hay của ông. Thế là ông nổi cáu, bảo là bà ngu dốt, không biết một tài năng cỡ lớn như ông! Bố tôi vốn gàn mà, càng già càng gàn nhiều hơn. Ông hỏi tôi th́ vốn cũng thừa hưởng tính nói thẳng của ông nên tôi nói ngay:
- Thơ bố th́ khá hay. Nhưng con không hiểu sao, trong một bài thế nào cũng có một hay hai chữ… lạc quẻ hết sức!
- Bố cô! Cô chỉ giống mẹ cô thôi.
Ơ hay, con không giống bố th́ giống mẹ chứ, chả lẽ giống ông hàng xóm?!
Hai người - tuổi đă cao, sống đất khách, với mùa đông tuyết phủ mà vẫn không sao hoà hợp. Chúng tôi thấy thương cho cả cha lẫn mẹ mà không biết làm sao.
Rồi một ngày cuối đông, Montreal băng giá, cha tôi ra đi đột ngột. Mọi nguời bảo thế là phước v́ không đau đớn, không hành hạ gia đ́nh.
Căn nhà vắng vẻ v́ con cháu đi vắng. Một ḿnh mẹ tôi quạnh quẽ. Chúng tôi trêu mẹ:
- Bây giờ mẹ muốn căi nhau với bố cũng không đuợc nữa rồi!
Mẹ tôi chỉ cười buồn. Tôi không biết mẹ nghĩ ǵ. Tiếc là khi c̣n sống đă không nhường bố tôi một chút để có nguời tṛ chuyện hay mẹ tôi lại cho đời là vô thường?
Rồi một ngày. Cũng cuối đông. Montreal tuyết phủ trắng trời trắng đất. Tôi, đứa con gái lạc loài của mẹ, ngồi nghe mẹ kể chuyện xưa. Tôi gọi là đó là “Đời Cô Lựu”! Cho vui thôi, chứ cô Lựu này chẳng giống lắm của cô Lựu cải lương!
Khi đi học, mẹ chỉ chăm chăm vào việc học. Mẹ thích nghề sư phạm lắm. Mẹ mong ước sau này là cô giáo. Nhưng không biết v́ sao ông ngoại nhận lời ông bà nội. Sau này, trước khi mất, ông ngoại có nắm tay mẹ:
- Bố xin lỗi con. Lẽ ra bố không nên gả chồng sớm cho con...
Trong lớp luyện thi bằng Thành Chung, c̣n gọi là Particulier do Thầy Giáo Chức phụ trách ở tỉnh Thái B́nh có một anh. Anh ta yêu mẹ mà mẹ không biết. Cứ gửi thư cho mẹ kèm vài câu thơ. Những câu thơ nhỏ rất dễ thương hợp với hoàn cảnh của lúc gửi thơ như vào hè hay đầu năm học.
Như lá thư đầu tiên, để biện minh cho việc yêu quá sớm, anh ta gửi:
L’homme sans amour comme la terre sans soleil
Hay một lần, trong một cái thiệp:
Je pense à toi quand le soleil se lève
J’y pense encore quand le soleil descend et si parfois la nuit que je rêve
C’est au bonneur de vous aimer toujours
Rồi khi xuân về, hoa nở rộn ràng:
La myosotie dit je vous aime. La pensée dit ne m’oubliez pas à eux deux ils font un emblême
Je vous aime, ne m’oubliez pas
Nhưng anh ta không kư tên nên mẹ chẳng biết đó là ai. Cho đến khi mẹ đi lấy chồng. Trước ngày lên xe hoa, cô bạn thân nói với mẹ “Minh T có biết là Minh T đă làm một nguời thất vọng lắm không? Anh ta đă bỏ học và đi lính rồi!” Cô bạn hé ra cho biết tên nguời ấy là Hoàng C...
Ḷng mẹ lúc ấy chỉ thấy buồn buồn. Rồi năm 54, khi vào Nam, vô t́nh một lần xin làm thư kư ở sở kia, thoáng thấy ai đó giống anh bạn xưa, mẹ quay đi ngay và không nộp đơn ở đó nữa. Mẹ nghĩ ḿnh đă lấy chồng và không nên tạo cơ hội gặp nguời đă từng yêu ḿnh ngày xưa. Anh bạn này khác với anh Hoàng C làm thơ gửi cho mẹ. C̣n bây giờ mẹ không biết anh bạn thầm yêu mẹ đó ở đâu, c̣n sống hay đă chết. Nếu v́ mẹ lấy chồng, anh đi lính và chết th́ mẹ ân hận lắm. Anh ấy học giỏi. Giá như anh ấy viết:
“Chúng ta c̣n phải lo việc học. Sau này cùng theo ngành sư phạm nhé. Hẹn Minh T khi nào ra trường, chúng ta sẽ đến với nhau” th́ mẹ c̣n biết mà liệu. Đằng này chỉ gửi thư, không nói tên th́ ai biết cái ǵ, thật hay đùa.
Khi kể, đôi mắt mẹ tôi xa xăm. Đôi mắt mẹ tôi buồn lắm. Trời ơi, tôi muốn khóc. Khóc cho một đời nguời! Mẹ tôi-nguời phụ nữ nghiêm trang, tưởng chừng như lạnh lùng, ít oi t́nh cảm; người phụ nữ chỉ thích đọc sách báo chính trị, thời sự; người phụ nữ đă giữ ḷng trinh tiết cùng nguời chồng mà bà không hề yêu bằng việc tránh xa ngay lập tức nguời bạn từng yêu ḿnh ngày xưa, đă ôm ấp trong bao nhiêu năm, một chuyện t́nh, tôi không biết gọi là ǵ nữa.
Phải chăng, sự gán nhầm của thượng đế đă biến đổi con nguời? Mẹ tôi đă khoác lên ḿnh cái vỏ lạnh lùng v́ t́nh cảm của thuở nào xa xưa đă lịm tắt từ ngày lên xe hoa? Nhưng t́nh vẫn nằm đó. Cho đến lúc tóc bạc phơ, nh́n thấy ngày ra đi với vĩnh cửu gần kề th́ bỗng trỗi dậy để có một ao ước rất “con gái” rất “trẻ thơ”, ấy là “Tôi muốn gặêp người ấy để xem nguời c̣n hay mất?”
Và hôm nay, tôi-đứa con gái lạc loài của mẹ-viết những gịng này, mong rằng ai biết Ông Hoàng C... của lớp luyện thi Thành Chung ở Thái B́nh do Thầy Giáo Chức phụ trách đang phiêu bạt ở đâu th́ cho tôi biết với!
Rừng Gió Virginia
[Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển: http://www.machsong.org.]
Mạch Sống Online
